Bầu cử Tổng thống Mỹ là một trong những sự kiện nóng hàng đầu không chỉ đối với người dân Hoa Kỳ mà còn là toàn thế giới. Cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ hiện nay bao gồm cả những cuộc bỏ phiếu khác diễn ra đồng thời. Vậy bầu cử tổng thống Mỹ diễn ra như nào và phiếu bầu cử tổng thống Mỹ thế nào là hợp lệ, ai sẽ là người được bỏ phiếu? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết sau đây.
Ai là người được bỏ phiếu bầu cử tổng thống Mỹ?
Các chính trị gia thời lập quốc, cũng chính là những tác giả của bản Hiến Pháp không ủng hộ cho việc các cử tri trực tiếp đi bầu Tổng thống, mà phải cử ra đại cử tri đi bầu, chính vì vậy đã hình thành nên hệ thống bầu cử Tổng thống phức tạp như hiện nay.
Theo Hiến pháp Mỹ, Đại cử tri là những người thay mặt cho người dân được các bang lựa chọn để bỏ phiếu bầu Tổng thống. Hiến pháp Mỹ không quy định cách thức lựa chọn Đại cử tri mà các bang sẽ tự thực hiện điều này. Như vậy, người dân Mỹ vẫn được tham gia bầu cử thông qua các lá phiếu phổ thông, điều này đã có sự thay đổi so với quan điểm ban đầu của nhà lập quốc.
Số Đại cử tri của mỗi bang theo quy định Hiến pháp tương ứng với tổng số nghị sĩ trong Quốc hội (Thượng viện và Hạ viện) của bang đó. Riêng thủ đô Washington vẫn sẽ được trao 3 phiếu đại cử tri theo Tu chính án số 23 dù không có nghị sĩ trong Quốc hội. Như vậy tổng số Đại cử tri tham gia bầu cử mỗi kỳ là 538 người.
Theo Hiến pháp quy định công dân Mỹ từ đủ 18 tuổi trở lên đều có thể tham gia các cuộc bầu cử. Tuy nhiên, trong các kỳ bầu cử sẽ tồn tại một bộ phận lớn người dân không đi bỏ phiếu, do không quan tâm tới chính trị hay đơn giản là không thích các ứng cử viên.
Các loại phiếu bầu cử tổng thống Mỹ
Hiện nay, hệ thống bầu cử Mỹ có 2 loại phiếu bầu cử tổng thống Mỹ là phiếu bầu phổ thông và phiếu bầu đại cử tri:
- Phiếu bầu phổ thông: Là lá phiếu được bỏ bởi tất cả các cử tri Mỹ đi bầu. Tuy nhiên từng bang sẽ tự tiến hành kiểm phiếu và công bố kết quả bỏ phiếu. Ứng cử viên giành được đa số phiếu bầu phổ thông cũng chưa chắc đã là người chiến thắng trong cuộc bầu cử.
- Phiếu bầu đại cử tri: Khi quá trình kiểm phiếu phổ thông hoàn tất, dựa trên kết quả bầu phổ thông của mỗi bang sẽ lựa chọn ra các đại cử tri. Tại hầu hết các bang, ứng cử viên giành được toàn bộ phiếu đại cử tri của bang đó nếu có số phiếu phổ thông cao nhất trong bang. Và người có hơn nửa phiếu đại cử tri trên toàn quốc, hiện tương đương với 270 phiếu sẽ là người chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống.
Do được phân thành cơ chế bầu cử 2 cấp nên kết quả kiểm phiếu phổ thông có thể không tương đồng với kết quả bầu tổng thống. Đã có tới 5 kỳ bầu cử khi người đắc cử tổng thống có lá phiếu phổ thông ít hơn người thất bại. Điển hình là lần gần đây nhất, khi ông Donald Trump giành được ít hơn khoảng 2,8 triệu phiếu phổ thông so với ứng cử viên đảng Dân chủ Hillary Clinton nhưng lại vượt qua hơn 70 phiếu đại cử tri và đã đắc cử Tổng Thống nhiệm kỳ 2016-2020.
Khi nào sẽ xác định được người đắc cử Tổng thống?
Giới chức địa phương Mỹ sẽ bắt đầu quá trình kiểm phiếu ngay say khi các phòng bỏ phiếu đóng cửa và sau đó kết quả sẽ dần được công bố. Các cơ quan báo chí sẽ cập nhật tình hình liên tục về số phiếu đại cử tri và danh tính người chiến thắng có thể được xác định chỉ trong vài giờ sau khi cuộc bỏ phiếu kết thúc. Tuy nhiên cũng có thời điểm có nhiều biến động phát sinh như đại dịch hay các cuộc khiếu nại, kiểm lại phiếu kết quả cuối cùng cũng cần hơn 1 tháng mới rõ.
Trong các kỳ bầu cử, hầu hết đều diễn ra quá trình như sau, sau khi công bố kết quả bầu cử phổ thông, ngày 14/12 các đại cử tri sẽ được triệu tập để bỏ phiếu Tổng thống và phó Tổng thống. Phiếu này sẽ được gửi về Quốc hội và trong phiên họp tổng thể ngày 6/1 năm sau sẽ được mang ra kiểm trực tiếp.
Dù ít khả năng xảy ra nhưng cũng có trường hợp không có ứng cử viên nào giành được hơn nửa số phiếu đại cử tri, khi đó Hạ viện Mỹ sẽ có quyền chọn ứng cử viên có nhiều phiếu nhất để đắc cử.
Sau khi có kết quả và không xảy ra tranh chấp, trong buổi lễ diễn ra vào ngày 20/1 năm sau, người đắc cử sẽ tuyên thệ và chính thức đảm nhận vị trí tổng thống.
Kết luận
Cuộc bỏ phiếu bầu cử Tổng thống Mỹ không chỉ có ảnh hưởng tới người dân Mỹ mà còn cả toàn cầu. Bởi đây là một cường quốc của thế giới, mọi quyết định của người đứng đầu đều là mối quan tâm sâu sắc trong nền kinh tế chính trị của các quốc gia khác.
